Wat doe je als de mens met dementie in woede ontsteekt?
Wil je geen tips missen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief: klik hier
Het maakt de zorg voor mensen met dementie uitdagend: plotseling optredende woede-uitbarstingen. Woede- uitbarstingen die we niet zagen aankomen. Waardoor we overvallen worden. En waarmee we zonder de juiste omgangstechnieken maar moeilijk kunnen omgaan.
Daarom wil ik hier vandaag graag meer aandacht aan schenken. Om het gevoel van hulpeloosheid van mantelzorgers en zorgverleners te verminderen. Want er zijn een aantal waardevolle/gunstige dingen die we kunnen doen in dergelijke situaties. Alles telt mee. Zelfs de positie die we innemen in een ruimte.
Ik stip het even kort aan: ga bijvoorbeeld het liefst tussen de toegangsdeur en de mens met dementie staan, wanneer je het gevoel hebt dat de situatie onvoorspelbaar is.
Zo kun je jezelf ten alle tijden in veiligheid brengen. Zo ook in de badkamer bijvoorbeeld. Positioneer jezelf, als het even kan, tussen de wastafel en de toegangsdeur. Zodat je gelijk kunt weglopen wanneer dit nodig is.
Onze ademhaling is ook zo belangrijk. Haal bijvoorbeeld even diep adem, zodat jouw stresshormoon (cortisol) kan zakken. Waarom is dit zo belangrijk?
Stress is namelijk ontzettend besmettelijk. Als wij gestresst zijn, wordt de mens met dementie dit ook. Temeer dat mensen met dementie erg sensitief zijn.
Dus let op je ademhaling en beweeg waar mogelijk. Waarom? Door even te bewegen, wordt jouw frontaalkwab actiever (de rem op onze emotie). Alle beetjes helpen enorm.
Maar natuurlijk zijn er meer mooie tips. Ik heb ze hieronder uitgeschreven en ik kan het belang van deze technieken niet genoeg onderstrepen.
Lees het artikel gerust een paar keer door. Zodat je ze echt paraat hebt bij een volgende woede uitbarsting.
Neem een ondersteunende houding aan
Door je meer bewust te worden van je lichaamstaal, kun je een groot verschil maken in de zorg voor mensen met dementie. Ook wanneer er geen sprake is van woede of ander uitdagend gedrag. Onze lichaamstaal is ten alle tijden belangrijk. Mijn algemene advies is dan ook: ga nooit recht tegenover de mens met dementie staan. Dit kan als erg confronterend ervaren worden.
Ook al doet de situatie heel ontspannen aan, kan onze lichaamshouding onbewust stress geven aan de mens met dementie. Met alle gevolgen van dien.
Draai jouw lichaam dus zijwaarts naar de mens met dementie.
Zo neem je een niet-bedreigende, ondersteunende houding aan. Door je lichaam zijwaarts te draaien, voorkom je dat het gezichtsveld van de mens met dementie volledig geblokkeerd wordt. En versper je iemand niet onnodig zijn weg. Het is toch eigenlijk heel gek. Als je je bedenkt dat we vaak, zonder nadenken, vrijwel direct voor de mens met dementie gaan staan. Dit doen we bij anderen eigenlijk bijna nooit. Nee, vrijwel automatisch nemen we bij vrienden en kennissen, zelfs bij wildvreemden, een ondersteunende houding aan.
Bekijk nu eens de afbeeldingen bovenaan dit artikel en kijk waar jij je meer comfortabel bij voelt.
Confronterende houding |
Ondersteunende houding
Erken hun woede
Wanneer iemand verbaal of fysiek agressief gedrag vertoont, met spullen gooit, vloekt, schreeuwt of kwetsende opmerkingen maakt, zijn diens uitlatingen vaak luidruchtig en intens.
Een van de belangrijkste dingen die je in deze situatie kunt doen, is iemands woede erkennen. Door bijvoorbeeld de volgende zin te gebruiken:
‘het Klinkt alsof je woedend bent!
Door woorden te gebruiken als ‘het lijkt erop’, ‘het klinkt als’, verminder je de kans dat de mens met dementie het als stigmatiserend ervaart. Of ervaart als een aanval. Maar waarneemt voor oprechte nieuwsgierigheid. Wat het ook zou moeten zijn.
Spiegel hun woorden en emoties
Je spiegelt hierbij niet enkel iemands woorden, maar ook diens gezichtsuitdrukkingen en energie. Het is belangrijk dat je hierbij iets minder intensiteit gebruikt dan de mens met dementie. Zodat diens emotie de kans krijgt om te zakken. Je bent gewoonweg even boos MET HEN. SAMEN. ZIJ AAN ZIJ. IN EEN ONDERSTEUNENDE HOUDING.
Dus, wanneer de mens met dementie zegt: ‘Bah, ik haat deze afschuwelijke plek!, zou je kunnen zeggen ”Je haat het hier! waarbij je weliswaar de energie overneemt, maar wel een iets rustigere toon gebruikt dan de mens met dementie.
- De mens met dementie: “Dit is niet eerlijk, dit is allemaal niet eerlijk!!!!”
- Sarah: (op een vergelijkbare, maar iets rustigere toon) “het klinkt alsof je woedend bent!”
- De mens met dementie: “Ja!!! Niets van dit alles is eerlijk. Ik heb niets gedaan.”
- Sarah: (op een vergelijkbare, maar nog rustigere toon) “Dus, het voelt niet eerlijk. Dit voelt allemaal niet eerlijk.”
Gedurende het contact verlaag ik telkens een beetje mijn intensiteit. Maar ik begin eerst daar waar zij zijn. Dit is cruciaal. We moeten mensen namelijk eerst aan ons zien te binden, alvorens we hen kunnen kalmeren. Het werkt als een volume knop. Je begint bijvoorbeeld op standje 10, als hun volume is afgesteld op standje 12. En gaandeweg het contact verlaag je het volume naar standje 1. Hoe lang dit duurt, hangt af van de mens met dementie. En onze vaardigheden uiteraard. Ofwel, hoe goed zijn we hierin. Oefening baart kunst!!
DEMENTIE IN THEATER DAG MAMA 1 & 2
BINNENKORT BIJ JOU IN DE BUURT!
Kijk of u de trigger kunt identificeren
Zodra je merkt dat de mens met dementie diep(er) ademhaalt, meer oogcontact maakt en een beetje gekalmeerd is, probeer dan te achterhalen wat er speelt. Welke onvervulde behoefte gaat er schuil achter de woede?
Bij dementie kan je er eigenlijk nooit vanuit gaan dat ‘een emotie maar een emotie is’.
De woede komt ergens vandaan. En dit moeten wij zien te achterhalen. Mogelijk zit hun bh-bandje gedraaid en zorgt dit voor het nodige ongemak. Mogelijk moet iemand naar het toilet, maar kunnen ze de weg niet meer vinden. Alles kan. En dit maakt de zoektocht vaak enorm uitdagend.
Met een ‘gezond’ brein kunnen we a) onze behoefte duidelijk opmerken b) hierop anticiperen door de juiste actie in te zetten c) door al dan niet hulp in te roepen en onze wens luid en duidelijk te verwoorden.
Bij dementie kan dit proces op zoveel punten verstoord raken.
Vandaar dat het ontzettend belangrijk is op de hoogte te zijn van bepaalde triggers. Ik heb ze hieronder uiteen gezet en ondergebracht in 2 categorieen; de fysieke triggers en de emotionele uitingsvormen.
Fysieke onvervulde behoeften:
Honger of dorst
Energieniveau
Eliminatie (met behulp van het toilet)
Ongemak
Pijn
Emotionele uitingen van behoefte:
Woede
Droefheid
Eenzaamheid
Angst
Verveling
Let op: soms wordt woede ook veroorzaakt door een zintuiglijk ongemak. Mogelijk missen ze bepaalde sensaties, denk aan een bepaalde gevoelsprikkel, tastprikkel, auditieve prikkel, visuele prikkel. Of worden ze juist geconfonteerd met een sensorische prikkel die ze als onprettig ervaren. Denk aan een trui die kriebelt. Ofwel, een tastprikkel die als onaangenaam wordt ervaren.
Wat altijd zinvol is om te overwegen, is om van ruimte te wisselen. Je weet namelijk nooit welke prikkel in de desbetreffende ruimte precies heeft geleid tot de onrust. En door mensen even uit de prikkels te halen, treedt wellicht direct verbetering op. Waardoor de zoektocht naar de oorzaak mogelijk met meer rust kan plaatsvinden
Wees je er ieder geval van bewust dat de communicatie met de mens met dementie vaak beter verloopt, wanneer we visuele cues toepassen.
Bijvoorbeeld: meneer Jansen zit aan tafel, zijn bord is leeg en jij wilt het graag meenemen om af te wassen. En in plaats van het lege bord direct op te pakken en mee te nemen, zou je aan jouw verbale boodschap een visual kunnen koppelen:
Hey meneer Jansen, bent u klaar met eten? Mag ik?, waarbij je jouw hand richting het bord uitsteekt. En vooral WACHT. VERTRAAG. Een aantal seconden. Denk aan de 7 seconden regel. Het brein van de mens met dementie heeft tijd nodig om jouw boodschap te verwerken. Feitelijk heeft iemand al tijd nodig om te signaleren dat jij naast hen staat, iets van hen wil, wat dit is en en wat zij hier zelf van vinden. Allemaal cognitieve processen die tijd kosten.
Lieve mensen, zet hem op!
Liefs Sarah
Wil je geen tips missen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief: klik hier
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?
