SPARREN MET SARAH – ‘Hoe zorg je ervoor dat iemand met dementie hulp accepteert van anderen?
Dit is een hele goede vraag. Want vroeg of laat kom je er als mantelzorger of zorgteam achter dat je de zorg niet meer alleen kunt dragen. Niet verwonderlijk. Dementiezorg is (lood)zwaar. En bijna niemand kan dit alleen. Wat overigens ook niet wenselijk is; om het alleen te willen dragen, zelfs als je dit emotioneel of fysiek nog goed aankunt. Want er komt een punt in het proces dat je dit waarschijnlijk niet meer kunt. En als de persoon dan nooit gewend is geraakt aan hulp van anderen, zullen ze dit waarschijnlijk ook niet meer toelaten. Ze kunnen het niet meer toelaten. Ze zijn het niet gewend. Ze klampen zich vast aan de persoon aan wie ze zo gehecht zijn geraakt. Vandaar dat ik ook expliciet bij deze vraag wil stilstaan vandaag.
Temeer dat mensen regelmatig zorg afhouden. Ze hebben geen hulp nodig ‘ik kan het heel goed zelf, ga weg’.
En wat wij op deze momenten dan vaak proberen, is hen het tegendeel te laten inzien. Door bijvoorbeeld te zeggen:
‘Maar papa (of meneer Jansen), je raakt totaal vervuild. Moet je de keuken zien. Alle afwas staat er nog. Je moet gedoucht worden, je kleren zijn vies. Dit gaat zo niet langer. Echt niet
‘Wat een onzin, het gaat best. Er is niks mis met de keuken. Dat staat er net. Ik ga zo weer afwassen. En die kleren zijn net nieuw. Die heb ik net uit de kast gehaald. Helemaal schoon’
‘Nee meneer Jansen/papa, Dat is niet waar.’
‘Wel waar’
‘Niet waar’
Dit gesprek is voor u waarschijnlijk heel herkenbaar. Wij geven onze analyse van de problemen, de mens met dementie ontkent, wij proberen hen te overtuigen, met als gevolg dat de mens met dementie alleen maar meer lijkt te volharden. Dit is heel logisch. Dit is gewoon psychologie: als je je verzet tegen verzet, wordt verzet meer. Zeker gezien het feit dat we als mantelzorger en zorgverlener meer en meer gespannen raken, onze ademhaling toeneemt, onze spieren zich aanspannen, onze bewoordingen scherper worden. En dit is waar de mens met dementie sterk op reageert. Non verbale signalen. Mensen worden ongelofelijk sensitief, nu het denkende brein hen in de steek laat. Ze overleven.
En wat zeggen we dan op den duur, als we zoveel verzet gecreëerd hebben: ‘Meneer Jansen is zo eigenwijs, zo geagiteerd, zo tegendraads. Hij heeft geen enkel zelfinzicht. Het is niet meer te doen.’. Wanneer ik dit iemand hoor zeggen, weet ik dat de relatieproblemen al een tijd spelen. Waardoor we onszelf moeten afvragen ‘is deze mantelzorger of zorgverlener nog wel de aangewezen persoon om dit gesprek te voeren. Of moeten we hem/haar waar mogelijk er tijdelijk tussenuit halen. Vaak is het antwoord ‘ja’. Als je goed observeert, zie je deze relatieproblemen ook duidelijk terug in de gesprekken. Mensen zitten recht tegenover elkaar, in een defensieve staat. Waarbij de mens met dementie wat achterover leunt, enigszins weggedraaid, wegkijkend. En de zorgverlener/mantelzorger voorover leunt in de hoop de boodschap goed te kunnen overbrengen. Vaak met gespannen spieren, een hoge stem, een snellere ademhaling.
Zij aan zij
Een dergelijke houding, recht tegenover elkaar plaatsnemen, brengt iemand (met dementie) als vanzelf vaak in een defensieve houding, waarbij de amandelkern (de stressknop) aanschiet en het lichaam in paraatheid wordt gebracht om te vluchten of te vechten. Daarom is een eerste hele belangrijke tip: neem een houding aan die jouw nieuwsgierigheid en de gelijkwaardigheid in het gesprek benadrukt door letterlijk zij aan zij te zitten. Niet tegenover elkaar, maar naast elkaar. Of in een hoek van 9o graden. Waarbij je expliciet wat achterover leunt. Hiermee heb je vaak al veel gewonnen. Een mooie vraag die je zou kunnen stellen is ‘Hoe vind jij het gaan de laatste tijd? Wat valt jou op? Hiermee kun je vaststellen of de persoon al dan niet gedeeltelijke bewustzijn heeft van de problemen. Zodat je hier geen aannames over doet. Maar onbevangen het gesprek in gaat.
Praat in de toekomst
En mocht je iets van de problemen willen aanstippen, praat je in de toekomst Je zou hierbij een subtiel voorzetje kunnen geven
‘Ik zit na te denken over wat de dokter zei over autorijden, dat dit over een tijdje niet meer gaat en dat dit gevolgen heeft voor het boodschappen doen, vrienden bezoeken, ons bezoeken. Hoe zie jij dit? Hoe voel jij hierbij? Wat vind je hiervan
N.B.: ik gebruik heel bewust de woorden ‘straks’. Ik heb het bewust over iets dat zich in de nabije toekomst voltrekt. Door het bewust niet over ‘nu’ te hebben, zorg ik ervoor dat de amandelkern niet gelijk aanschiet. En het brein van de mens met dementie nog ontvankelijk is voor het gesprek. Om echt mee te denken. Deel te nemen. Eventueel probleemoplossend te zijn.
DEMENTIE IN THEATER DAG MAMA 1 & 2
Begrijp jouw naaste of client als nooit tevoren. Er is nog zoveel mogelijk!
Komt er weerstand
Als er dan toch een sterke reactie volgt, is de zaak absoluut niet verloren en kun je het als volgt aanpakken. Je zakt achterover ( hiermee geef je de persoon fysiek niet enkel de nodige ruimte, maar laat je gelijk blijken dat hun reactie echt bij je binnenkomt) en zegt:
‘Wow! Dat zorgde voor een sterke reactie. Wow. Ja. Ik overval je echt met deze opmerking. ik heb je echt boos gemaakt, geloof ik. Sorry.
Ik zie het. Ik hoor het. Dit voelde helemaal niet goed voor je. Dus mensen dwingen je? Ze trekken aan je? En je voelt je niet gesteund. Je voelt je door hen aangevallen, klopt dat?’
‘Ik ben benieuwd. Denk je dat ze je proberen te helpen? Persoon antwoordt bijvoorbeeld ‘ja’
Ah ja, ze proberen je wel te helpen, maar dat lukt niet. Jullie hebben een totaal andere kijk?’
‘mhhh, ja, dat gebeurt veel binnen families. En soms is het omdat wat ik zie, en wat jij ziet, totaal verschillend is. We kijken er anders tegenaan’
”Het zou mij heel erg helpen voor mij als je aan kunt geven waarom hier blijven wonen zo belangrijk voor je is. Of waarom je woonsituatie veranderen zo’n slecht idee is’
Pauze
Wat heel belangrijk is tijdens dit soort gesprekken, is om geregeld even een pauze te laten vallen, waarin je heel bewust het oogcontact even verbreekt. Zodat je mensen de tijd geeft om de informatie te verwerken en erover na te denken. Je geeft hiermee eigenlijk letterlijk de boodschap af ‘neem pauze en denk na’. Een andere manier om dit te stimuleren, is zelf even diep adem te halen en naar boven te kijken (de denkende houding). Dit geeft ze de kans om jou te spiegelen.
En af en toe te stoppen en te zeggen: ‘Het is veel. Weet je wat, ik schrijf even wat dingen op. Ik zet even wat voor mezelf op een rijtje.
Kunnen we gelijk kijken of ik het goed heb begrepen… Wat ik je hoor zeggen is dat….. Dit is mooi om een aantal redenen. 1) Allereerst verhoog je iemands eigenwaarde. Je vindt het zo belangrijk wat ze te zeggen hebben, dat je het opschrijft. 2) Ze horen terug wat ze gezegd hebben, ze zien terug wat ze gezegd hebben. En zo prikkel je al hun zintuigen tijdens het gesprek 3) Je geeft hen de kans erover na te denken of dit inderdaad is wat ze bedoeld hebben.
Bovenstaande technieken hoeven er absoluut niet toe te leiden dat iemand ineens de zorg zal toelaten. Maar je vergroot wel de kans hierop. Je hebt het er namelijk samen over vanuit gelijkwaardigheid. Zonder defensiviteit. Je geeft mensen de kans aan een idee te wennen. En dit is mooi. Wanneer je de gesprekken in harmonie kunt voeren, zonder al teveel stress, associeren ze jou met fijne gevoelens. Zelfs als ze niet meer weten wie je bent, weten ze wel welk gevoel ze bij jou hebben. En kun je meer voor elkaar krijgen. De boodschap kan zachtjes landen en inwerken.
Kijk, voor dit probleem is geen snelle oplossing. Het vergt veel tact en hoogwaardige communicatieve vaardigheden. Dit maakt dat ik ook geregeld aan familie en zorgverleners vraag ‘ben jij nog wel de juiste persoon om dit gesprek te voeren of is de relatie inmiddels te verstoord geraakt?’ En vaak moeten we dan concluderen dat het heel wenselijker is om een derde persoon in te vliegen die bovenstaand gesprek voert.
Zet hem op! Liefs Sarah
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?
