Het was 2008 dat ik besloot de ouderenzorg in te gaan. Na een flitsende studie Psychologie koos ik voor een stageplek in de ouderenzorg. lets dat bij mijn medestudenten op veel verbazing stuitte. ‘Ga jij met oude mensen werken?!’ ‘Ja!’ antwoordde ik dan altijd stoer, de twijfel in mijn stem overschreeuwend. ‘Inderdaad ja, met mensen met dementie’.
‘Wat kan je dan nog met die mensjes?’
Wat kan je dan nog met die mensjes? Het is een goede vraag. En voor iedereen die het maar horen wil, schreeuw ik het, nu zonder onzekerheid, uit: Ongelooflijk veel. Ondanks alle verliezen tonen de meeste mensen met dementie zich uiterst veerkrachtig. Ze slagen erin om betekenis te geven aan het leven van zichzelf en anderen. Ze verrassen en verblijden met hun wijsheid, humor, relativeringsvermogen en eerlijkheid. Als ze je toelaten en vertrouwen, gunnen ze je een inkijk in hun rijke binnenwereld. Vele zorgverleners en naasten zullen hetzelfde getuigen.
Wat kan je dan nog met die mensjes? Eigenlijk heb ik nooit écht goed bij deze vraag stilgestaan. Ik heb me haar belang onvoldoende gerealiseerd. Maar daar is de afgelopen weken écht verandering in gekomen: covid-19 heeft mijn ogen geopend. Laten we teruggaan naar het begin.
Toen het virus eind vorig jaar uitbrak, werd al snel duidelijk ze een grote bedreiging zou vormen voor de verpleeghuizen. Of, zoals professor dr. Benjamin Cowlins, epidemioloog aan de Universiteit van Hong Kong het in februari verwoordde: “ik denk dat verpleeghuizen de meest gevaarlijke plek zijn voor een uitbraak “. Gezien de zwakke gezondheid van de bewoners, het continu op elkaars lip zitten, de moeilijkheid om zieke bewoners te isoleren, de voortdurende rondgang van zorgmedewerkers, en het ontbreken van gedegen rampenplannen en infectiekamers een zeer terechte zorg.
Al snel zou deze zorg ook in Nederland worden gevoeld. Vanaf 5 maart hebben diverse belangenverenigingen het ministerie gewezen op de noodzaak van voldoende test- en beschermingsmiddelen in de verpleeghuizen. Op 16 maart legde ook het Outbreak Management Team haar enorme gewicht in de schaal. Begin april tekenden de eerste contouren van een historische verpleeghuisramp zich af. En toch heeft de sector tot maar liefst 11 april moeten wachten op een betere verdeelsleutel voor beschermingsmiddelen. In de tussentijd weigerden laboratoria verpleeghuispersoneel te testen, terwijl die soms voldoende testcapaciteit hadden (Trouw, 9 mei 2020)
Eenzelfde trend tekende zich af in landen als België, Spanje, Frankrijk en vele andere landen. Neem België. De beroepsfederatie van rusthuizen kondigt op 2 maart aan dat zij ‘geen enkele specifieke aanbeveling van de toezichthoudende ministers’ heeft ontvangen. Op 13 maart sluiten de rusthuizen hun deuren met een schrijnend gebrek aan test- en veiligheidsmaterialen. En dan Engeland. De vroegtijdige noodsignalen van ’s lands wetenschapsadviseur Sir Patrick Vallance vinden geen gehoor bij het kabinet. De ‘war-effort’ voor ic-bedden en beademingsapparatuur is allesoverheersend. Het aantal corona-slachtoffers in ‘care-homes’ zal net als in Nederland gigantisch zijn.
Dementie in Theater
DAG MAMA 1 & 2
Wat is hier nu eigenlijk aan de hand? Waarom worden de verpleeghuizen zo massaal genegeerd? De corona-crisis rekent af met mooie praatjes en laat onomwonden zien hoe onze samenleving écht in elkaar steekt. Namelijk dat we onze ouderen keihard opdelen in twee categorieën (Cole, 1992; Bytheway, 2005). De levenden en de (bijna) doden. Ofwel, Zij die geld in het laatje brengen én zij die geld kosten. Zij met wie we ons kunnen identificeren én zij voor wie we ons liever afsluiten. Zij die hun glanzende grijze haren en geld laten wapperen op elektrische fietsen en golfbanen én zij die suffend en starend wachten in stinkende verpleeghuiskamers op de dood. Dit laatste beeld neemt volgens de COB monitor sinds 2015 steeds meer in kracht toe.
Normaal kloppen we onszelf op de borst voor ons fatsoen jegens deze laatste groep. ‘Ach, wat zielig die oudjes, wat zijn we toch een fatsoenlijk land dat we toch nog naar hen omkijken.’ Maar blijkbaar kunnen we dit fatsoen enkel opbrengen onder voor ons ideale omstandigheden. In tijden van crisis, van schaarste aan spatbrillen, handschoenen, mondkappen en testen, komt de aap razendsnel uit de mouw en verdwijnt dit dunne laagje beschaving als sneeuw voor de zon. Net als toen. In 2005. Toen orkaan Katrina over New Orleans raasde en spoor van vernieling achterliet, moesten verpleeghuisbewoners van achter glas toezien hoe hun bevolking werd geëvacueerd. Zíj werden achtergelaten ‘left to die’ (New York Times, 19 september 2005)
Wat kun je nog met die mensjes?’ Ik zou deze vraag willen beantwoorden met een tegenvraag: mag een mens bestaan, zonder dat ‘wij’ er iets mee kunnen. Iets aan hebben. Of ieder geval nú iets aan hebben. Want ooit hebben deze mensen geholpen ons land op te bouwen. En nog zijn ze van betekenis voor iets of iemand. Een dochter, een zoon, een echtgenoot of broeder. Crisissen zullen er altijd zijn. Deze mensen mogen niet de dupe worden van ónze wegwerpmaatschappij.
‘Ik ken mij lafheid, mijn opportunisme, in mij trappelt ook een innerlijke zwijn, zo sprak Adriaan van Dis op 4 mei. Gedenkwaardig. Met andere woorden, in tijden van crisis kunnen wij allen niet voor onszelf instaan. We zijn dan meer dan ooit afhankelijk van partijen die zich het lot van deze zwakkeren aantrekken en hun belangen behartigen. Actiz, Vereniging van verpleegkundigen (V&VN), Alzheimer Nederland, NU’91 en Verenso. Hun afzonderlijk noodkreet waren tot dovemans oren gericht. Pas toen zij hun krachten bundelden, werden ze gehoord.
Het leert ons een belangrijke les: slechts in verenigde kracht, kan het zwijn in ons worden getemd.
Omgaan met dementie hoeft niet het einde te zijn. Er is nog zoveel mogelijk, als je maar weet hoe je moet omgaan met dementie. De beste inzichten en handvatten/ tips over omgaan met dementie te laten bestaan uit mooie contactmomenten. Dit is de missie!
Klik hier voor meer informatie
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?