Truus lijdt aan dementie en beschuldigt haar geliefde. Niet zonder reden.
Wil je ook de nieuwste tips en verhalen ontvangen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief: klik hier
BEKEND OUDERENPSYCHOLOOG SARAH BLOM
Sarah Blom ontwikkelde haar indrukwekkende muziek theater voorstelling over dementie DAG MAMA, die inmiddels al meer dan 310.000 mensen heeft mogen helpen in het omgaan met dementie. Eerder schreef ze ook een bestseller vol tips over omgaan met dementie ‘JIJ bent toch mijn dochter. Dit boek over omgaan met dementie heeft vele harten mogen raken met kennis en inzichten. Beleef het ook: DAG MAMA, indrukwekkende muziektheatershow over omgaan met dementie.
Omgaan met dementie – het verhaal van dochters
Na de educatieve voorstelling Dag Mama (met lezing en workshop) is er altijd ruimte om persoonlijke kwesties te bespreken en vragen te stellen. Afgelopen donderdag werden we benaderd door twee zussen met een belangrijk vraagstuk.. Sinds de dementie van hun moeder heeft hun vader het zwaar te verduren. We kunnen gerust stellen dat ze de spreekwoordelijke pik op hem heeft gekregen. Zo beschuldigt ze hem (alleen hem) ervan haar te vergiftigen en doet ze haar uiterste best om haar dochters aan haar kant te scharen. Zo niet, dan behoren ze tot dezelfde kwade tegenpartij ‘Ach laat maar, jullie zijn hetzelfde’. Voor de dochters is dit heel moeilijk, ze weten zich begrijpelijkerwijs geen raad. Ze zijn in een moreel dilemma beland. Ze willen hun vader niet afvallen, maar ook hun moeder niet in de steek laten. Wat kunnen ze hiertegen doen?
Wij komen dit soort dilemma’s vaker tegen in onze gesprekken met zonen en dochters. Interessant is de belevingswereld achter deze ‘geïsoleerde waan’ te onderzoeken. Waarom doet moeder dit? Welke functie heeft haar gedrag? We weten dat mensen met dementie vaak in symbolen communiceren en daarvan zou ook hier sprake kunnen zijn. Dus, waar zou dat vergiftigen voor kunnen staan? De volgende hypothesen kunnen worden opgeworpen:
Moeder is boos, teleurgesteld en verbitterd
Moeder is BOOS, zoveel is duidelijk. Teleurgesteld ook, zeg maar gerust verbitterd. Kunnen wij ons dit voorstellen? Laten we het eens proberen. Uitgaande van de oude situatie is er veel veranderd. Ooit was mevrouw de Bot de trotse spil van een fijn gezin. Ze deed alles voor haar man en dochters en was apetrots dat dit haar kroost zo ver had gebracht: beiden hadden een goede baan en een fijn gezin. En ook als oma stond ze altijd voor hen klaar. Nu zet de ziekte haar langzaam buitenspel. Ze degradeert van trotse mater familias naar tweederangs persoon, en dit terwijl het leven van haar man en kinderen ‘onverminderd’ doordraait. Dat is voor haar moeilijk te verkroppen. Ze projecteert haar woede en onmacht op de persoon die haar het meest nabij staat: haar man. Mogelijk vindt ze dat hij haar (na een leven van klaarstaan voor hem) toch uit deze situatie zou moeten halen? Het is zoals ze het mogelijk voelt – en dit gevoel is de enige realiteit die ze met het het wegvallen van haar verstand nog kan beleven. Hij redt haar niet uit de situatie en wordt derhalve mede verantwoordelijk gehouden voor het tragische verval. Daarnaast is het mogelijk dat ze een verklaring zoekt voor alles wat haar overkomt; een vermeende vergiftiging. Je vergiftigt me rotzak, je maakt mij gek!
Wanneer ze haar dochters ziet, laait dit ‘slachtofferschap’ op. Ze voelt zich een buitenstaander en zoekt medestanders en steun voor het grote onrecht dat haar wordt aangedaan. Ze kan niet verkroppen dat ze er alleen voor staat. Minder waard te zijn. Ze stelt haar dochters voor een heftige keuze…
Brandende vraag
Nu willen de dochters graag weten hoe ze hier het beste op kunnen reageren. Moeten ze haar terecht wijzen?
Van belang is te weten dat moeder, hoe akelig ze zich ook gedraagt, in eerste instantie verlangt naar erkenning, troost, steun en veiligheid. Naar begrip en empathie. Dat is een basisbehoefte waarin het corrigeren niet voldoet. Dit zal de behoefte en het gedrag enkel versterken. Ze zal zich nog meer gedegradeerd voelen. Onveilig. Geïsoleerd. We zullen haar de hand moeten reiken, ongeacht of de waan hiermee verbleekt.
Benadering
Als familie is het belangrijk zo snel mogelijk een overleg in te plannen, waarin ieders gevoelens en gedachten omtrent het gedrag van moeder besproken wordt. Vader trekt het gedrag zich sterk persoonlijk aan ‘waar heb ik dit aan verdiend!’ Dag in, dag uit zorg ik voor de’r en dan krijg ik dit!‘. Deze gedachtes roepen de nodige boosheid op en maken het er niet makkelijker op. De gedachtes zijn invoelbaar, maar helpen niet. Moeder wordt namelijk verantwoordelijk gehouden voor de waan in plaats van de dementie. Vader gaat steevast tegen de beschuldigingen in, in de hoop moeder op andere gedachtes te brengen. Maar moeder is overtuigd van de vergiftiging en ertegen in gaan zorgt voor veel spanning.
De dochters staan pal achter hun vader en zien dit als hun morele plicht. Ze kiezen steevast partij voor vader wat het isolement van moeder vergroot. Hiermee wordt haar waan onbedoeld ‘gevoed’. Moeder staat er alleen voor, terwijl ze eigenlijk zo graag gevalideerd (erkend en gekend) wordt.
THEATERSHOWS DAG MAMA 1 & 2 - SAMEN HET BÉSTE GEVEN
BINNENKORT BIJ JOU IN DE BUURT!
Hoe kan moeder gevalideerd worden, zonder al teveel in de waan mee te gaan, maar moeder ook niet telkens af te vallen? Hieronder zullen we een voorbeeldgesprek uitschrijven.
Voorbeeldgesprek 1
Moeder: die waardeloze verdomde gluiperd, vergiftigen is het enige wat hij kan
Dochter: (Dochter raakt moeder arm aan, maakt oogcontact en vraagt op kalmerende, lage toon) waarmee vergiftigt hij u? (techniek: open vragen stellen – wie, wat, waar, hoe, wanneer – en aanraking/oogcontact)
Moeder: Die klootzak haat mij, hij gooit rattengif in mijn eten om mij te laten sterven. In een grote mok zodat ik het niet zie. Ik kan er niet langer tegen.
Dochter: Hij maakt u gek? (techniek: voorkeurszintuig, gevoelsmatig)
Moeder: Dat doet hij met opzet! Hij maakt mij gek
Dochter: U bedoelt dat hij u willens en wetens probeert gek te maken? (techniek: herformuleer)
Moeder: Precies!
Dochter: Doet hij dit elke dag? (techniek: polariteit = vraag naar het extreme)
Moeder: Niet alleen overdag, maar ook ’s nachts. ’s Nachts is het het ergst. Nooit rust.
Dochter: Gebeurt het ook weleens niet?(stel je het omgekeerde voor- vraag naar uitzonderingen)
Moeder: Als jullie komen, dan durft hij niet!
Dochter: is dit steeds zo geweest? (techniek: reminiscentie = bewust herinneringen ophalen)
Moeder: ja, als jullie er zijn, dan gaat het goed. Vooral als we weg zijn, naar die grote groene wei *het park
Dochter: hoe voelt dat, als wij er zijn? (techniek: breng emotie tot uitdrukking)
Moeder: Goed, jullie zijn mijn meisjes, ik ben een hele goede moeder, altijd geweest. Dat weet je toch?!
Dochter: dat ben je zeker, we houden heel veel van je! We komen graag bij je. Weet je nog dat je altijd van die heerlijke appeltaarten maakte? (techniek: reminiscentie)
We kunnen ons voorstellen dat een gesprek zo verloopt. Er is vertrouwen tussen dochter en moeder. Er is geen confrontatie geweest en moeder is gevalideerd. Dochter heeft alleen maar geluisterd zonder te oordelen. Haar houding is te vergelijken met de ‘Colombo houding’: ze stelt feitelijke vragen zonder mee te gaan in de waan, noch moeder af te vallen. In dit voorbeeld leidt dit ertoe dat moeder zich kan openstellen en zich emotioneel kan uiten ‘goed, jullie zijn mijn meisjes, ik ben een goede moeder, altijd geweest’. Het gedrag blijkt een functie te hebben. Dit wordt met name duidelijk bij de techniek vragen naar de uitzondering – ‘gebeurt het ook weleens niet? Moeder blijkt sterk te verlangen naar de nabijheid van dochters. Zonder vader af te vallen biedt dochter haar moeder deze nabijheid. Dit soort gesprekken zijn voor moeder helend.
Voorbeeldgesprek 2
Stel nu dat moeder had gezegd: ‘jij gelooft mij niet, je denkt dat ik gek ben!’ dan had dochter als volgt kunnen reageren:
Dochter: je hebt het gevoel dat ik je niet geloof? (techniek: herformuleer)
Moeder: Nee! Je geloof mij niet!
Dochter: wat maakt dat je dat denkt? (techniek: vragen stellen) óf hoe voelt dat, om niet geloofd te worden? (techniek: emotie tot uitdrukking brengen)
Moeder: woest ben ik! Vooral op die smeerlap van een vader van je!
Dochter: wat stoort je het meest aan papa? (techiek: polariteit – vragen naar het extreme levert veel informatie op – het brengt mensen namelijk naar de kern van de zaak)
Moeder: alles weet hij altijd beter.. deze hele dag is het (doet hem na)
Je zou vanaf dit punt in het gesprek verschillende technieken kunnen toepassen, afhankelijk van het gespreksdoel. Voorbeeld: 1. uitdrukking gevoel (hoe voelt dat? ) 2. vragen uitzonderingen (wanneer is dat weleens niet zo?) 3. empathie (dat moet heel pijnlijk zijn, heel naar voelen om het gevoel te hebben nooit meer iets goed te doen).
Het gedrag van moeder lijkt een duidelijke functie te hebben. Op basis van de gespreksbevindingen is het raadzaam de interactie tussen vader en moeder onder de loep te nemen: welke gedragingen van vader versterken het gedrag van moeder (corrigeren? confronteren? overvragen?…). De waan heeft enkel betrekking op vader en wordt met name uitgesproken wanneer dochters op bezoek komen. Tussendoor lijkt moeder er weinig last van te hebben aldus dochters. Dochters kunnen een belangrijke rol vervullen, zowel voor vader als voor moeder. Ze kunnen hen beiden steunen, zonder partij te hoeven kiezen of iemand af te vallen. Door moeder te valideren, de interactie tussen vader en moeder te verbeteren en de eigenwaarde van moeder op te vijzelen, is het goed mogelijk dat het gedrag vermindert of beter te accepteren is. Wanneer er geen enkel effect wordt bereikt en de lijdensdruk toeneemt, kan altijd nog worden gekeken naar medicamenteuze interventie.
Beste lezer, met de juiste gesprekstechnieken, empathie en aandacht kunnen we zoveel meer voor mensen als Truus betekenen. Mensen met dementie en achterdocht.
Wil je ook de nieuwste tips en verhalen ontvangen? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief: klik hier
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?
