Wil je de nieuwste inspiratie ontvangen? Meld je aan via de volgende link: https://psychologieintheater.activehosted.com/f/5
Sarah Blom ontwikkelde muziek theater voorstelling over dementie DAG MAMA, die inmiddels al meer dan 310.000 mensen heeft mogen helpen in het omgaan met dementie. Ze draait weer op volle touren!
Eerder schreef ze ook een bestseller vol tips over omgaan met dementie ‘JIJ bent toch mijn dochter. Dit boek over omgaan met dementie heeft vele harten mogen raken met kennis en inzichten.
Wanneer je haar voorbij ziet schuiven achter haar rollator, word je vanzelf nieuwsgierig. Haar verschijning is op zijn minst opvallend: ze is klein, kaal en rond. Medebewoners vinden haar vreemd, maar mw. Pees trekt zich hier niks van aan. Althans, niet dusdanig dat ze besluit wat vaker haar oude bloemenjurk aan te trekken of toupet op te zetten.
Met open badjas en glanzend kaal hoofd baant ze zich dagelijks een weg door het ‘’grand café’’, ofwel de eetzaal, om af te stevenen op haar domein, haar plek… de koffieautomaat. Vanaf deze plek neemt ze alles goed in zich op. Ze kijkt rond, werpt wat geagiteerde blikken op medebewoners, die nietsvermoedend hun gaarhapje naar binnen proberen te werken, trekt haar incobroekje recht, om vervolgens met 8 goed afgevulde bekertjes koffie op het rollatorplankje weer te verdwijnen, richting haar appartement
Ja, mw. Pees is met haar 1.35 misschien klein van stuk, maar ze is een grootmeester in het doen van de dingen op haar manier. Bevalt dit je niet? Dan kun je een koekje van eigen deeg krijgen. Laat dit nu de reden zijn dat ik in consult ben gevraagd:
‘Mw. Pees plast ’s nachts in bed, weigert vaak incomateriaal, loopt regelmatig half naakt door de Brenk, gluurt door ramen van medebewoners, stuurt boze kaartjes naar medebewoners, teamleiders en pakt spullen van bewoners weg. Graag jouw hulp!
Je zult begrijpen dat dit gedrag moeilijk te hanteren is binnen een verpleeghuis. Mw. Pees die als een roofdier op jacht, hongerig en uitgedorst sluipt langs de ramen van bewoners om zo’n halve minuut ongegeneerd naar binnen te gluren en haar prooi te fixeren. Tja, kan zij het helpen dat haar hoofd net boven hun vensterbank uitkomt?.. En ja, ziet ze iets liggen dat haar bevalt, zoals een mooi plantje in de vensterbank, dan verdwijnt het rap in haar rollatormandje, veilig onder haar toupet. Want zeg nou zelf, het heeft toch zo zijn voordelen dat vrijwel niemand dat ding wil aanraken?
Het is maandagmiddag wanneer ik besluit mw. een bezoek te brengen op haar appartement, een benedenwoning aan het eind van de gang. Ik bel aan. Heel langzaam opent zich een deur, waarna een klein rond gezichtje de hoek omsteekt ‘wie is da?’. ‘Goedemiddag mw. Pees, ik ben Sarah Blom, de psycholoog. Ik zou graag kennis met u maken, wat zou u hiervan vinden?’.
‘Wat mot dat?’ ‘Waarom?! Mw. Pees zit duidelijk niet te wachten op mijn komst. Zelfs niet op 1,5 meter afstand. Haar kleine handen houden de deurpost stevig vast. Door de kier van haar deur word ik overvallen door de geur van urine. Ik vang een glimp van haar bed op, waarop de uitgebeten vlekken zichtbaar zijn. Is het schaamte of achterdocht wat mij de weg verspert? Ik bedank vriendelijk voor het openen van de deur en vertel haar dat ik vrijdag graag terugkom ‘vindt u dit goed, mw Pees? Ze antwoordt niet, haar gezicht verdwijnt weer, waarna de deur met een klap dichtvalt. ‘Nogmaals bedankt mw. Pees, ik ga nu weg bij uw deur’.
Die vrijdagmorgen bel ik aan. Tot mijn verbazing opent ze de deur en laat mij direct binnen. Hoewel ik probeer niet teveel rond te kijken, vallen de verfrommelde papiertjes, kaartjes, plastic bekertjes en uitgeknipte magazines mij direct op. Op haar dressoirtje zie ik diverse fotolijstjes staan. Eén van de lijstjes omhult een jong kind, ik vermoed haar kleinkind. Alle andere fototlijstjes tonen uitgeknipte afbeeldingen uit magazines; plaatjes van lachende mensen, van grote families rondom een eettafel, van kussende stelletjes en verre reizen. Als je niet beter zou weten, zou je gelijk gaan twijfelen aan het geluk van je eigen bestaan. ‘Wa wil jij drinken? hoor ik plots achter mij. ‘Ja lekker, wat heeft u? Vroeger sloeg ik dit vaak af, maar tegenwoordig neem ik vrijwel alles aan. Het geeft mensen een goed gevoel om op deze manier iets voor een ander te kunnen betekenen. Dat ik hierdoor de hele dag naar het toilet moet, neem ik voor lief.
‘Mag ik gaan zitten, mw. Pees? Mw. knikt, loopt naar de bank en schuift een stapeltje verknipte magazines opzij. Ze pakt haar toupet van tafel, zet hem op en gaat vervolgens recht tegenover mij zitten, met haar benen wijd. Ik weet even niet waar ik moet kijken en besluit mij te concentreren op het zoenende stelletje op haar kastje. Wat zou een foto in zo’n blad nou opleveren? Ik moet zeggen dat mw. Pees wel smaak heeft, het is een ontzettend lekkere vent. Goed, even to the point. Mw. Pees zou mij die vrijdagochtend en de hierop volgende drie gesprekken nog meer inkijk geven, in haar leven. Evenals haar dochter en persoonlijk begeleider Marieke Smits. Marieke die in het leven van mw. Pees een steeds belangrijkere rol zou gaan spelen. Een vrouw met een hart van goud. Een persoonlijk begeleider die ondanks alle onhebbelijkheden van mw., haar kwetsende gedrag, de verwijtende kaartjes die ze regelmatig zelf mag ontvangen, om nog maar te zwijgen over de overlast die zij en haar zorgteam ervaart van het overvloedig urineren en weigeren van incomateriaal, maar één missie heeft: mw. Pees het gevoel geven dat deze wereld toch echt wel een plekje voor haar heeft. Hiermee verdient Marieke eigenlijk een centrale plaats op het dressoirtje van mw. Pees. In de armen van zo’n knappe kerel, ik zou het haar werkelijk gunnen!
THEATERSHOWS DAG MAMA 1 & 2 - SAMEN HET BÉSTE GEVEN
Mw. Pees, geboren in 1939, oudste van een gezin met 9 kinderen. Ze is het enige meisje, te midden van 8 jongens. Om je tussen zoveel testosteron staande te kunnen houden, moet niet eenvoudig zijn. Op 11e jarige leeftijd overlijdt haar vader. Een grote leegte die achterblijft, maar waarover nooit gesproken zal worden. Hiervoor is gewoonweg geen tijd. Met zoveel monden te voeden, zal er gewerkt moeten worden. Hard. En aangezien Yke (Pees) toch niet kan leren, ze is zowel in de 2e als 3e klas van de lagere school blijven zitten, is de keuze snel gemaakt. Yke zal buitenshuis gaan werken, als schoonmaakster. Van 7 uur ’s ochtends tot 7 uur ’s avonds. Dit gaat jaren zo door, totdat ze op 19e jarige leeftijd zwanger raakt. Blijdschap maakt al snel plaats voor zorgen. Verlaten door de vader van haar nog ongeboren kind is een gelukkig gezinsleven niet voor haar weggelegd. Ze staat alleen voor de opvoeding, iets waar ze totaal niet tegen blijkt opgewassen. Yke gaat inwonen bij haar moeder, maar kan hiermee de uithuisplaatsing van haar dochtertje op 4e jarige leeftijd niet voorkomen. Een periode van rondzwerven, begeleid wonen, opnames bij Leger des Heils breekt aan. Mw. Pees is er nooit in geslaagd een eigen bestaan op te bouwen. Tussen wal en schip, bij ons in het verpleeghuis, is ze aangekomen bij haar laatste bestemming.
‘Mw. Pees, u schrijft kaartjes naar mw. de Bruin, mw. Gees en mw. Jansen. Mag ik u vragen waarom?’.
‘Ze zijn boos op mij, dat ik geen haar heb, maar da ken ik niks aan doen, ik zeg hallo, maar nooit zegge ze iets trug. Dan zitten ze da, bij elkaar, en kijken mij niet aan’. Dan schuif ik een kaart onder de deur door.
‘Soms loopt u ook zonder jurk in de Brenk, daar heeft u vast een reden voor. Wilt u mij deze vertellen? ‘ja, ik heb jeuk en ken die jurk niet aan dan, maar niemand geloof da’.
Ja, Yke zit veel op haar kamer. Alleen. Vanaf haar bank staart ze dag in dag uit naar een leven dat ze zelf graag had willen hebben. Maar hoeveel plaatjes ze ook uitknipt van blije en knappe mensen, ze zal er nooit deel van uitmaken. En dus speelt ze ’s middags maar een spelletje met zichzelf; dam, domino of kwartet. De hoop op ander leven? Die heeft ze nooit opgegeven. Zo stuurt ze in oktober bv. al kerstkaarten rond om je de allerbeste wensen voor het nieuwe jaar te doen . Blijft een reactie uit, duurt het te lang, kijk je op een verkeerde manier naar haar of heb je commentaar, dan kun je echter al snel een boze kaart verwachten. Dat de geadresseerde de boodschap nauwelijks kan ontcijferen, tja dat is wel jammer. Maar goed, ze is het even kwijt.
Met het geluk van een betrokken zorgteam en liefdevolle medewerkers aan mijn zij, besloten we dat het de hoogste tijd was om mw. Pees te helpen. Want als de verpleeghuiszorg ergens enorm goed in kan zijn, is het wel het accepteren van afwijkend gedrag ….en… mensen die nergens echt bij horen toch het gevoel te geven dat het verpleeghuis ook voor hen een plekje heeft. Want hoezeer mw. Pees mensen ook afstoot met haar gedrag, hierachter gaat een enorme behoefte aan nabijheid en waardering schuil. Het is de kunst hieraan tegemoet te komen, voordat deze behoefte er verwrongen uitkomt. Samen met haar persoonlijk begeleider Marieke heb ik onderstaand plan opgesteld, in de hoop dat het levensgeluk van mw. Pees toeneemt en haar storende gedrag vermindert:
Na een maand consequente toepassing, is het plan op meerdere punten succesvol gebleken.
Zo is het sturen van boze kaartjes nagenoeg opgehouden. Dit o.a. tot opluchting van mw. Gees, Jansen en de Bruin. Hoe kan dit? Nou, we weten dat mw. Pees graag kaartjes stuurt en ontvangt. Deze behoefte hebben we gefaciliteerd. Zo hebben we een ‘kaartstoom’ tot stand gebracht tussen personeel en mw., waardoor het ‘kaartverkeer’ tussen mw. Pees en medebewoners nagenoeg is uitgedoofd. Hiermee bieden we haar onze nabijheid aan. Deze behoefte aan nabijheid hebben we verder ingevuld door de inzet van onze vriendelijke activiteitenbegeleider.
Daarnaast wil mw., net als ieder ander, gewaardeerd worden door haar omgeving. Zodoende geven we mw. veel meer complimenten; over haar jurk, haar toupet, kleinkind, appartement, de leuke kaartjes die ze stuurt. Daarnaast wordt ze minder gecorrigeerd in haar gedrag. Bepaalde gedragingen accepteren we gewoon. Een verpleeghuis moet immers geen opvoedingsgesticht worden.
Mw. maakt helaas nog steeds geen gebruik van de po-stoel. Dit hadden we wel verwacht. We accepteren dat we er geen grip op hebben en verschonen vrijwel iedere ochtend haar bed. Wel zijn we erin geslaagd mw. vaker haar jurk te laten aantrekken en toupet op te zetten. De complimenten hierover neemt ze immers graag in ontvangst.
N.B. Mw. Pees woont in een somatisch verpleeghuis en lijdt niet aan dementie. Weliswaar heeft zij net als de mens met dementie een enorme behoefte aan waardering en contact en wil ze graag meetellen/erbij horen. We hebben het namelijk over mensen, wiens wensen niet verdwijnen, door welke stoornis dan ook. Bovenstaande gedragsinterventies zijn dan ook op beide groepen (somatiek en PG) van toepassing.
De wereld van somatiek is een complexe wereld die mijns inziens veel meer aandacht verdient. Evenals de verzorgenden die zich dag in dag uit inzetten voor deze kwetsbare mensen. Dank je wel Marieke, Jannie en collega’s, ook namens mw. Pees. Het is een eer om met jullie te mogen werken.
Sarah Blom
Ouderenpsycholoog
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?
