Hoe reageer je op: ‘Ik moet naar mijn moeder?’

Wil je de nieuwste inspiratie ontvangen? Meld je aan via de volgende link: https://psychologieintheater.activehosted.com/f/5

Ouderenpsycholoog Sarah Blom

Sarah Blom ontwikkelde muziektheatershow DAG MAMA, die inmiddels al meer dan 300.000 mensen heeft mogen helpen in het omgaan met dementie. Eerder schreef ze ook een bestseller vol tips over omgaan met dementie ‘JIJ bent toch mijn dochter. Dit boek over omgaan met dementie heeft vele harten mogen raken met kennis en inzichten. In dit artikel gaat ze in op de vraag: ‘hoe te reageren wanneer iemand voortdurend vraagt of zoekt naar overleden personen?’ De vraag van de verzorgende luidt: ‘een cliënt met dementie vraagt steeds om haar man, die overleden is. Hoe kan ik hier het beste op reageren?’

Antwoord

Goede vraag! Het onderwerp kent vele facetten, die even uitgezocht moeten worden. Het is ten eerste belangrijk om erachter te komen waaróm iemand naar die persoon vraagt. Als je lijdt aan dementie, verlies je steeds meer grip op de werkelijkheid en zoek je houvast. Dat kun je vinden in het verzamelen van spullen, maar het kan ook gebeuren dat iemand dan teruggrijpt naar personen die vroeger geborgenheid en veiligheid gaven. Zoals vader, moeder, of een partner. Dat verlangen naar die persoon en de geborgenheid die deze persoon gaf, kan zo groot zijn, dat het de werkelijkheid overschreeuwt. De cliënt kan dan echt denken dat diegene nog leeft.

Dan is het belangrijk de persoon op dat moment op een andere manier veilig te laten voelen, zodat ze vader, moeder of de overleden partner minder nodig hebben. Je moet proberen het gemis te compenseren door zelf ‘een goed genoeg ouder te worden’. Sla een arm om iemand heen, houd iemands gezicht liefdevol vast tussen je handen en maak ronddraaiende cirkels met je duimen over iemands jukbeenderen, zoals moeder dit vroeger deed. Geef iemand een beker warme melk, een warme kruik in bed, stop iemand stevig in bij het naar bed gaan, geef iemand een kus op het voorhoofd.

Het mooie is dat je soms zelf aan iemand kunt vragen wat hij nodig heeft. Mensen kunnen met het toepassen van de juiste gesprekstechnieken én de juiste technieken gericht op verhogen van de lichaamsbeleving én de juiste vragen (een klein voorbeeld: de vraag naar uitzonderingen) hier soms wonderbaarlijk goed antwoord op geven.

Zo sprak ik laatst meneer Jansen. Hij gaf aan zich niet goed te voelen, eenzaam.

Hij: ‘Ik voel mij alleen. Ik voel mij eenzaam’

Ik: ‘U voelt zich niet goed. Wanneer voelt u zich NIET eenzaam?’

Hij: ‘Als jij er bent!’

De kunst is geen genoeg te nemen met het antwoord. Blijf nieuwsgierig. Vraag door:

Ik: ‘wat helpt daaraan?’.
Hij: omdat we praten
Ik: wat helpt aan het praten?
Hij: Dat je Anton zegt en geen meneer de Vries. Je kent mij dus. Dat voelt niet zo eenzaam’.

Vanaf dat moment zijn we deze man allemaal Anton gaan noemen.

Het eeuwige dilemma

Het kan voor verzorgenden een dilemma zijn om iemand wel of niet de waarheid te vertellen. Zeg je tegen je cliënt dat vader, moeder of partner dood is?

Wanneer je cliënt telkens fysieke of verbale agressie vertoont, gefrustreerd of boos wordt, of héél verdrietig, dan kan het beter zijn de persoon niet te confronteren met de werkelijkheid (‘maar uw moeder leeft toch helemaal niet meer?!’).

Hier kom je achter door gewoonweg verschillende reacties uit te proberen. En let dan op het volgende:

Vertoont je cliënt na de boodschap véél stress, sluit hij of zij zich vervolgens volledig af van alles en iedereen door weg te lopen of in zichzelf te keren óf scheldt hij iedereen uit (overmand door emoties) dan  levert de waarheid zoveel pijn op, dat je beter kunt meegaan.  ‘U zoekt uw man, u mist hem vreselijk, waar heeft u hem het laatste gezien? Wat had hij aan? U wilt dat hij nu komt! U bent zo verdrietig. Mag ik u deze arm om u heen slaan?’

Let wel! Het is logisch dat het mensen diep raakt wanneer ze horen dat een dierbare niet meer leeft. Kun je mensen echter bijstaan bij hun verwerking en houden ze de informatie vast voor wat langere tijd, kun je ervoor kiezen de waarheid te vertellen. Levert het echter zoveel pijn op en lukt het niet om jouw informatie vast te houden, kan de waarheid te pijnlijk zijn. Teveel stress opleveren, waardoor ze enkel in de dementie harder achteruitgaan.

THEATERSHOWS DAG MAMA 1 & 2 - SAMEN HET BÉSTE GEVEN

BINNENKORT BIJ JOU IN DE BUURT!

Dilemma’s bij het vertellen van de waarheid

Wanneer je meegaat in de realiteit stuit je echter op twee dilemma’s: voor sommige verzorgenden voelt het onethisch om te moeten ‘liegen’ tegen een cliënt. Bedenk dan: misschien heb jij een redelijk goed gevoel over jezelf als je de waarheid hebt gesproken, maar als je daarmee je cliënt niet helpt, stel je jezelf centraal, en niet het welzijn van je cliënt.

Het andere dilemma is de familie van je cliënt. Het is echt belangrijk dat de verzorging en familie op één lijn liggen wat betreft de aanpak. Want wat als de dochter van de cliënt het niet over haar hart kan verkrijgen om te zeggen dat vader nog leeft en hierdoor de bezoekjes aan moeder vermijdt, lijdt je cliënt hier misschien wel veel meer onder dan dat ze af en toe te horen krijgt dat haar man overleden is.  Maak dan een goede afweging.

Het is belangrijk dat als je merkt dat meegaan in de beleving het beste werkt, dat je dit goed kunt uitleggen en onderbouwen aan de familie. Ondersteun dit desnoods met videobeelden, waarop te zien is hoe heftig de reactie van je cliënt is als je de waarheid vertelt. Je kunt eventueel ook tot een compromis komen met de familie. Dus als de familie tegen de cliënt zegt dat de persoon er niet meer is, vraag dan of ze jou een seintje geven, zodat je de cliënt eventueel kunt opvangen. Of vertel het samen. Zorg zo voor verzachtende omstandigheden.

Toch de waarheid vertellen

Dan is de vraag: kunnen er redenen zijn om wél de waarheid te vertellen? Het antwoord daarop is ja. Bij dementie wordt het geheugen minder, maar het gevoel sterker. Mensen hebben dan vaak haarfijn in de gaten dat je niet oprecht bent. Vooral wanneer je lichaamshouding niet overeenkomt met je woorden. Bedenk je óók dat sommige zoekende mensen diep vanbinnen weten dat de overledene niet meer leeft. Máár het verlangen is zó sterk, dat dit de realiteit even helemaal overneemt. Maar diep van weten ze dat dit niet zo is.   Als je dan als verzorgende zegt dat de partner nog leeft, kan je cliënt zich belazerd voelen.

Laatst sprak ik een cliënt en het gesprek ging als volgt. Had ik gezegd ‘uw moeder belt straks, dan had ze mij vanaf dat moment niet meer vertrouwd.

Gesprek

Zij: ik wil naar mijn moeder, laat mij eruit
Ik: U wil hier helemaal niet zijn! U wil naar mama
Zij: Ja, alsjeblieft, help mij nou
Ik: U heeft mij nu nodig, ik moet u helpen, u kunt het niet alleen!
Zij: Nee, ik kan het niet alleen, ik heb haar zo hard nodig. Waar is ze? Is ze thuis?
Ik: U moet het al zo lang zonder haar stellen
Zij: ja, waarom moest ze gaan?
Ik: het is niet eerlijk, het doet zo’n pijn.
Zij: het doet al zo lang zo’n zeer, al zo lang, zo alleen te zijn.
Ik: niemand kan uw moeder vervangen. Ook uw man niet
Zij: nee. Mevrouw begint haar te huilen.  Ik pak haar stevig vast, omhels haar. Pak haar hoofd tussen mijn hand en begin te zingen.
Zij: lieve mama, in de hemelen. lieve lieve mama.

 

Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.

Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.

Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.

Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?