Zo moeten we omgaan met hallucinaties bij dementie
Wil je de nieuwste inspiratie ontvangen? Meld je aan via de volgende link: https://psychologieintheater.activehosted.com/f/5
Daar stond ik dan vanochtend. Met mevrouw de Vries. In het trappenportaal. Zij wees naar het ventilatie rooster. Met zwaar bezweet gezicht
‘Help dan toch ! Dit is niet goed! Help die kinderen. Ze zitten vast. Ik hoor ze daar schreeuwen. Daaronder!’
Ze gebaart driftig naar het rooster op de grond. Er is geen geluid te horen. Enkel wat fluitende vogeltjes. Buiten. Die nietsvermoedend hun jongen voeren met wormen.
Mevrouw de Vries heeft last van hallucinaties. Het komt vaker voor in de dementie. En hoe we ermee omgaan is cruciaal voor iemands levensgeluk. Voor iemands cognitieve functioneren. Voor iemands sociale functioneren.
Want hallucinaties zorgen voor sociale isolatie. En de stress zorgt voor een snellere achteruitgang. Het is de reden dat je iemand in de ochtend glashelder kunt aantreffen in de gang en in de middag totaal verward. Want stress drukt enorm op je cognitieve functioneren.
Dus hoe reageren we op mevrouw de Vries? Dat is de vraag!
Mis-interpretaties
Het is altijd zinvol om allereerst een onderscheid te maken tussen hallucinaties/wanen of misidentificaties. Bij laatgenoemde is er een geluid aanwezig in de omgeving, die de mens met dementie gewoonweg verkeerd interpreteert. Ze interpreteren het geluid van het koffieapparaat bijvoorbeeld voor miterieur geluiden.
Charles Bonnet Syndroom / onderprikkeling
Een andere vorm van hallucinaties is het Charles Bonnet syndroom. Deze mensen hebben last van een verminderde visus. En vanuit deze verminderde visus ziet de persoon dingen die er niet zijn. En belangrijk, deze persoon is zich ervan bewust dat het niet klopt. Het is fijn wanneer deze aandoening dan een naam krijgt. Zodat mensen weten wat er speelt. Een deel van de mensen met Charles Bonnet ontwikkelt overigens op latere leeftijd alsnog dementie. Zodoende is er een theorie die verondersteld dat deze hallucinaties wel een voorloper zijn op het ontwikkelen van dementie. Hoe dan ook; het is goed om hiernaar te kijken
Trouwens, net zoals een verminderde visus kan leiden tot hallucinaties, kan onderprikkeling hier ook aanleiding toe geven.
Het brein krijgt geen prikkels meer, nauwelijks beelden meer -voorgeschoteld’ en schiet in de overlevingsstand. Het gaat zelf beelden maken om nog iets te beleven. We moeten erop bedacht zijn wanneer mensen volledig bedlegerig raken en meer en meer in de verzonken fase verkeren. Een beeldprojector die beelden op het plafond projecteren kan echt een uitkomst bieden. Net als lichamelijke aanrakingen en stemtherapie (opnames laten klinken van vertrouwende personen).
Is het een probleem?
Het is ook heel belangrijk om te onderzoeken of de persoon met hallucinaties hier zelf last van heeft. Is het een probleem? Wanneer het een plezierige hallucinatie is, is er feitelijk geen probleem voor de persoon zelf. Mogelijk levert het wel problemen op voor de omgeving. Maar er is geen lijdensdruk. En dit is heel goed om te weten. Dit heeft namelijk ook implicaties voor de behandeling. Regelmatig kom ik mensen tegen met medicatie voor plezierige hallucinaties. Medicatie die de nodige bijwerkingen geven voor een probleem dat er niet is ,maar gezien de bijwerkingen wel gecreëerd wordt. Zonde!
Om te onderzoeken of iemand er last van heeft, kun je vragen stellen ‘zijn de kinderen aan het spelen of zijn ze in gevaar?’ En goed letten op de stemming en de gezichtsuitdrukking van de mens met dementie
Maar goed, even terug naar mevrouw de Vries. Ze is in paniek. Er is geen sprake van een Charles Bonnet syndroom of misidentificatie. Mevrouw heeft last van auditieve hallucinaties, die haar veel angst inboezemen. Aan ons de taak om hier gunstig op te reageren.
Mijn filosofie is altijd ‘pijn is pijn en erg is erg’, ongeacht of dit zo is.
Dit vind ik een hele mooie. Want als we er zo instaan, zullen we dus nooit tegen iemand zeggen ‘maar mevrouw de Vries, doe maar rustig. Er is niks aan de hand. Er zijn geen kinderen. Kijk maar. Dat kan niet eens. Het is een roostertje.’ Dit is hetzelfde als ik nu tegen u zeg ‘U leest niet dit artikel. Echt niet. U zit niet achter uw telefoon of op uw laptop. Geloof mij maar. Ik weet het beter.’
THEATERSHOWS DAG MAMA 1 & 2 - SAMEN HET BÉSTE GEVEN
BINNENKORT BIJ JOU IN DE BUURT!
Het enige wat we hiermee bereiken is dat de angst toeneemt. Want ze wordt niet begrepen. Ze staat alleen in deze afschuwelijke situatie. ‘Help, er is niemand die mij helpt.’
Aansluiten is dan de remedie. En dit is iets heel anders dan zeggen ‘ah ja, ik hoor die kinderen ook. Jeetje.’
Maar wel ‘Mevrouw de Vries, ik hoor het niet. Maar wat afschuwelijk voor u. U bent er heel erg door van streek. U heeft hulp nodig!’. Of nog beter gezegd ‘iemand moet u helpen!’. Het mooie van laatgenoemde zin is dat je echt leiderschap toont. De controle pakt. En de mens met dementie zich iets geruster kan voelen. Want er is iemand die de controle pakt in deze benarde situatie. Dit is het mooie aan verwoorden. Je kunt een bepaalde woordkeuze verandering aanbrengen.
Een mooie manier van aansluiten is de emotie benoemen. ‘U bent heel erg van streek. Boos. Verdrietig. Angstig. (Net wat er speelt). Door de emotie te benoemen, licht de stressknop, de amandelkern, in het brein van de mens met dementie even kort op. Het zegt als het ware ‘eindelijk, ik word begrepen en dit kalmeert enorm’
Vervolgens kun je de aandacht van de mens met dementie proberen te herleiden naar iets anders, als het zoeken naar een schroevendraaier:
‘laten we samen een schroevendraaier zoeken. Om te kijken of we het rooster open kunnen krijgen.’
Het mooie hieraan is dat je een de handeling inzet, waardoor je de kans vermindert dat de hallucinatie zich ‘vastzet’. Je biedt een nieuw perspectief en vergroot tegelijkertijd de kans dat de beleving uitdooft. Want de mens met dementie kan vaak geen 2 dingen tegelijk doen.
Het is hierdoor goed mogelijk dat de hallucinatie tijdens het zoeken afzwakt. Eenzelfde fenomeen kan optreden wanneer je vragen stelt over de hallucinatie: ‘hoe zien de kinderen eruit?’. Ook hier moet de aandacht verdeeld worden. Wat kan leiden tot het afzwakken van de hallucinatie. En je zocht gelijk voor een nieuwe visuele prikkel. Wat ook de hallucinatie kan uitdoven.
Je stapt dus eerst in de belevingswereld en dan stel je hierbij passende vragen.
Een veelgemaakte “fout” is dat je iemand ervan probeert te overtuigen dat iets niet zo is. De hallucinatie zal zich enkel verder vastzetten. En jij loopt de kans buitengesloten te worden. Logisch. Want mensen voelen vaak zelf ook aan dat hun brein moeite heeft met het verdelen van aandacht. Tussen de kinderen in dat rooster én jij. Dus om zich te kunnen blijven bekommeren om die kinderen daar, onder dat rooster, zullen ze zich wel voor jou moeten afsluiten.
Nee, we bieden dus steun. We gaan letterlijk en figuurlijk aan iemands kant staan.
‘Je bent zo bang. Je wilt ze zo graag helpen. Je maakt je zo’n zorgen. Hoe zien ze eruit? Hoe komen ze daar? We MOETEN hulp zoeken.’
Wat ook goed is om te doen, is iemand bewust een paar keer diep in en uit te laten ademen. Zodat er meer zuurstof naar hun frontaal kwab gaat (voorin het brein) wat een remmende werking heeft op de emoties. En natuurlijk de speciale handgreepmethode toe te passen. Waarmee je iemand verder kalmeert. Deze handgreep leren we jou in Dag Mama
Zet hem op! Je kunt het!
Liefs Ouderenpsycholoog Sarah Blom
Ervaar in het theater wat dementie met jouw naaste of cliënt doet. En wij beloven je dat jouw omgang met dementie niet meer hetzelfde zal zijn.
Dag Mama is de veelgeprezen muziektheatershow over omgaan met dementie.
Je krijgt de krachtigste omgangsmethodiek in handen voor de mooiste momenten samen. Want er is nog zoveel mogelijk! Ontdek het nu in het theater. Herkenbaar, ontroerend en levensveranderend.
Dag Mama toert nog één keer door Nederland. Met wie ga jij?
